VAN IJPEREW EN HET ARRONDISSEMENT.
Politiek, Nieuws- Handels- en Annoncenblad.
Orgaan der Liberale verbintenis van Yper en het Arrondissement.
«EENDRACHT MAAKT MACHT.»
Vijftiende jaar
Zaterdag 1° Juni 1901.
Nummer 22.
Het Evangelie der Vromen.
De wentelingen
van het Liberalism.
Nog nieuwe kloosters.
Abonnementsprijs voorop betaalbaar 3.00 fr. per jaar voor den buiten. 2.50 fr. voor stad. Per 6 maanden 1 fr. 50 Per 3 maanden 1 fr. Annoneen: 15 cent
;per drukregel. Rechterlijke eerherstellingen: 1 fr. per regel. Akkoord per jaar of per maand. 5 centiemen per nummer. Afzonderlijke nummers voor artikels, enz. 4 fr. per 100
Alle berichten van verkoopingen of andere bekendmakingen ten bureele dezer gedrukt worden eens gratis ingelijfd. De annoneen voor België, ter uitzondering der beide Vlaanderen, als-
mode die voor het buitenland worden ontvangen door den Office ie Publicilé, Magdalenastraat, Brussel. Men wordt verzocht alle hoegenaamde artikels uiterlijk tegen Vrijdag middag vrij
i;n onderteekend toe te zenden. Artikelen ongeteekend of personnaliteitan bevattende worden niet opgenomen.
En daar waren in die stad twee
gezindheden en zij leefden in groote
vijandschap.
De eene gezindheid bestond in
mannen van vrijen zin en vrij woord,
die geen juk wilden drageh ert hun
nen evenmensch tegen juk bescherm
den, daar waar zij dat doen konden.
De andere gezindheid was samen
gesteld uit de simpelen van geest,
aangevoerd door opperhoofden die
het niet altoos goed meendenwant
velen van hen waren bezield met
heerzucht en hebzucht.
Om hunne plannen uit te voeren
noemden zij zich de vromen en om
hunne tegenstrevers hatelijk te ma
ken, bestempelden zij die met den
naam van goddeloozen.
Zij schreven op hun vaandel Gods
dienst, EigendomHuisgezin, Ge
meentebelangen, maarzij bekommer
den zich weinig met die heilige za
ken; hunne eenige drijfveer was
aan het bewind te blijven en ze ble
ven er aanwant er was in die stad
niets te verdienen met vrijzinnig te
zijn en alles te winnen met vroom te
zijn. Daarom hadden zij veel aanhan
gers.
Zij voerden altijd God in den mond
maar dragen die niet in hun hart.
Zij spraken vloek uit tegen al die
genen welke zich niet aan hunnen
wil onderwierpen en verdoemden ze
tot in 't diepste der Hel.
Zij spuwden hoon en laster geheel
de week en rustten 's zondags, nadat
ze hun venijn de stad hadden rond
gestrooid.
Zij spaarden niemand, noch ouders
noch kinders, en zonden hunnen boo-
zen zwadder bijna wekelijks in alle
huisgezinnen der stad.
Als de vrijzinnigen een schurftig
schaap in hunne gelederen ontdekten
verloochenden zij het en keerden den
rug naar hem toe.
Als er bij de vromen één buiten de
palen der eerlijkheid en der eerbaar
heid liep, bedekten zij den man en
zijne vuile daden met hun vaandel,
waarop geschreven stond: Godsdienst
Eigendom, Huisgezin, Gemeentebe
langen.
En als er een van hen beticht
werd van gezondigd te hebben tegen
Gods geboden, staken zij allen te sa
men de armen boven het hoofd, uit
roepende: dat is valsch; want bij
den waren God die man is vroom.
Als zij een hunner tegenstrevers
zagen in den tempel zitten, in stillen
ootmoed God aanbiddende, wezen
zij op dien man, en zegden: die
meent dat niet, die huichelt!
En zij zelf, meenden het niet,
want voor hen was godsvrucht een
dekmantel om hun ongeloof te ver
bergen, en van 't geloof der eenvou-
digen maakten zij het voetstuk hun
ner heerschappij.
Hunne harten waren vervuld met
nijd en kwade driften, God was
voor hun slechts een uithangbord
om aan den voorgevel van hunnen
winkel te hangen. Goliath.
Voordracht van den heer Hymans.
De voordracht, door den heer Hymans,
volksvertegenwoordiger van Brussel, gege
ven, op verzoek der Vereenigde liberalen
van Antwerpen, had Maaudag avond, veol
volk naar de Wolzaal, Korte Klarastraat
doen komen. Al de |leiders der vrijzinnige
partij waren aanwezig, alsook meestal da
leden der propagandakomiteiten.
Om kwart voor 9 uren werd de heer Hij-
mans binnengeleid door den heer F. Delvaux,
gevolgd door de heeren burgemeester
Van Rijswyck, Van Doosselare, Van Rege-
morter, Tonnelier, Verheyen, Vander Molen
Adolf Verspreeuwen, Bosmans, De Vos, enz.
Aan het bureel namen plaats, de heeren
Fred. Delvaux, voorzitter der Liberale Asso
ciatie; Van Doosselare, voorzitter van den
Liberalen Vlaamschen bond en Van Rege-
morter, voorzitter van den Demokratischen
bond.
De heer Delvaux stelde den heer Paul Hij
mans volksvertegenwoordiger van Brussel,
de vergadering voor. De grootvader van den
heer Hijmans die doktor te Antwerpen was,
heeft in onze stad de beste herinneringen ge
laten. Zijn vader, Louis Hijmans, heeft als
volksvertegenwoordiger en als dagbladschrij
ver uitstekende diensten aan de liberalen be
wezen. De heer Paul Hijmans volgt waardig
zijn vader op. Hoewel een der jongste leden
van ons Parlement heeft hij reeds dapper in
de bres gestaan voor de vrijzinnige gedach
ten en strekt het liberalism tot eer.
Deze korte aanspraak wordt met daverend
handgeklap bijgetreden.
De heer PAUL HIJMANS nam daarna het
woord. Hij was gelukkig zich te midden der
dappere kampioenen van het Antwerpsch
liberalism te bevinden, zooals de heeren
Delvaux en Vau Rijswyck en hij wenschte
de Antwerpenaren geluk een man als de heer
Van Rijswyck tot Burgemeester te hebben.
(Langdurig handgeklap.)
De jonge en begaafde redenaar ving ver
volgens zijn voordracht aan over de wente
lingen van het liberalism door de eeuwen
heen, te beginnen van de eerste worstelingen
van het Kristendom tot de Fransche omwen
teling van 1789. Al onze staatkundige vrijhe
den vinden hun oorsprong in de vrijheid van
denken. Aan het liberalism is de ontluiking
der menschelijko geestvermogens en de ze
gepraal der gewetensvrijheid te danken.
Het liberalism wil de gelijkheid der bur
gers voor de wet. Niemand mag bevoorrecht
worden uit hoofde van zijn geloofsbelijdenis.
Voor het liberalism moet de Slaat geheel
onafhankelijk zijn van de Kerk. De Kerk
wil de Staat onderdrukken zulks mag niet
zijn want de Staat heeft geen godsdienst en
mag er geen hebben, want hij zou daardoor
den niet aangenomen godsdienst verlooche
nen. (Zeer wel).
De gevierde redenaar doet daarna het nut
en het welzijn van het onzijdig onder wijs
uitschijnen. Hij betwist dat het onzijdig on
derwijs anti-godsdiënstig en zonder zedelijke
strekking is. 't Is slecht handelen zooals de
klerikalen doen, de vrije scholen wetens en
willens te belasteren, want zij misleiden kin
deren van hetzelfde bloed die onder dezelfde
wetgeving moeten leven. (Toejuichingen).
De heer Hij mans, na gesproken te hebben
over de wentelingen van het liberalism in
Frankrijk, gedurende de afgeloopen eeuw,
handelde over de vereenigde Nederlanden.
De regeering maakte geen onderscheid van
godsdienst voor de benoeming van ambte
naars. Daar kwam de katholieke geestelijk
heid dadelijk tegen op; haar kreaturen alleen
mochten openbare ambten bekleeden. Daar
de liberalen van hunnen kant beweerden
grieven te hebben, geraakten de gemoederen
in gisting en leidde tot de scheuring van
1830.
Het duurde niet lang of in het onafhanke
lijk gemaakt België stak de geestelijkheid
opnieuw het hoofd op om haar alleenheer
schappij te veroveren. De volksvertegen
woordiger Delfosse kloeg in de kamer dat de
bisschop van Luik aan een pastoor geschre
ven had om kiespropaganda voor een kleri
kaal te maken. Een katholiek wilde de ver
dediging van den bisschop nemen, doch heel
de rechterzijde keurde de handelwijze van
den bisschop van Luik af. Men ziet dat de
tijden veranderd zijn.
De schoolwet van 1842 werd bewerkt en
verkregen door Mgr. Yart Bommel. Het on
derwijs en de schoolboeken moesten de goed
keuring bekomen der geestelijkheid; zij
moest heer en meester in de openbare scho
len zij n
Wij zien waarheen de klerikalen ons wil
len leiden, als het liberalism daartegen geen
machtigen dam opwerpt. Zij vergenoegen
zich niet enkel met hulpgelden aan klerikale
scholen te verleenen, maar zij willen ook de
weggeloopen onderwijzers van 1879 beloo-
nen, hun pensioenen verleenen. (Uitroepin
gen).
Het klerikalism is een maatschappelijk
gevaar. Men ziet wat thans gebeurt iu ver
schillende landen. Overal rijzen kloosters en
kapellen uit den grond op en heiligen wor
den er met dozijnen gefabrikeerd, en wel
heiligen die men met goeden uitslag voor al
les kan aanroepen. Wij bezitten daarenboven
sukkursalen van vreemde heiligen. Zij bezit
ten een mirakuleuze macht die zich veropen
baart naarmate men betaalt. (Gelach.)
De geestelijkheid heeft nog een hoop ander
middelen om geld te slagen. De laatste optel
ling heeft aangetoond dat in Frankrijk niet
minder dan 5650 kongregaties zijn die paten
ten bezitten voor het uitoefenen van aller
hande bedrijven; zij verkoopen moeskruiden,
wijnen, bier, kleedingstukken, schoenen,
houden badhuizen en verhuren beestenstal
len. (Gelach.)
De geestelijke vereenigingen doen daar
door niet enkel groot nadeel aan de bevol
king. maar zij vergrooten daardoor hun gel
delijke macht om hun heerschappij te ver
sterken.
Het liberalism eerbiedigd alle geloofsbelij
denissen, doch het wil den godsdienst in de
tempels behouden en niet in staatszaken zien
misbruiken
De heer Hymans werpt een terugblik op
hetgeen in de afgeloopen eeuw, in vreemde
landen, op gebied van vrijheid en vooruit
gang tot stand gekomen is; zooals de afschaf
fing der slavern'j en de vrijhei 1 der Russi
sche boeren Dit alles is te danken aan
het liberalism, even als de vrijhandel die
van de wereld een internationale markt ge
maakt heeft.
Aan Het liberalism h eeft de werkende klas
veel te danken. Vroeger was de duurtijl van
den arbeid overdreven. Voeral in Eagelanl
was het truck systeem in eere; de arbei
ders werden slecht betaal 1 ea aniten in ste
de van munt zich met waren tevrelen stel
len; z ware rechten waren de oorzaak dat
het brood zeer duur was. De Engelsche libe
ralen willen een einde aan dien toestand zien
komen, hetgeen weldra gebeurde dank aan
Cobden en Bright.
In Frankrijk was het al niet beter gesteld
voorde werkenle klasdezijdenwevers te
Lyon wonnen 80 centiemen per dag, en wel
een werkdag van zestien urenl
Ook aan de liberale gedachten is het te
danken dat daaraan een einde gesteld werd
om den toestand van den werkman aanzien
lijk te verbeteren.
De redenaar handelde ook over het kollek-
tivism, waarvoor de propaganda, in Duitsch-
land in 1847, begonnen werl door Engelsch
en Marx. Hij bestrijdt met kracht het kollek-
tivism dat geen ander doel heeft dan de be
staande maatschappij te vernietigen om in
de plaats een maatschappij gesteund op de
afschaffing van den eigendom, het bijeen
brengen van den openbaren rijkdom en het
binnenpalmen door den Staat voor het ge-
meene best. Hij noemt het kollektivism niet
enkel, een monsterachtige utopie, een volks-
bsdrieging, maar ook een kinderspel een
oude maan (Gelach.)
De redenaar zegt dat op gebied van voor
uitgang nog veel weg dient te worden afge
legd. Ons militiestelsel is verouderd en on
rechtvaardig; de onbemiddelden alleen wor
den getroffen door de militaire wet. Hij
noemt het zoogezegd werkmanspensioen van
65 frank per jaar, eene vernerende almoes,
een schande voor den aanvang der XXe
eeuw.
De nieuwe eeuw laat veel te wenschen;
de nijverheid heeft veel veranderingen te
weeg gebracht, doch, jammer genoeg, de
menschen zijn niet veranderd: Zuid-Afrika
staat te vuur en te zwaard, voor de dappe
re Boeren met heldenmoed strijden om hun
onafhankelijkheid te behouden.
In China is nog geen einde te zien aan den
oorlog tegen de Boksers, en lang is het niet
geleden dat een groot getal kristenen in
Armenie vermoord werden.
De redenaar besluit met te zeggen dat de
liberalen nog veel te doen hebben om de we
reld te verbeteren, doch hij hoopt dat zij
door moed en volharding liet tot een ge-
wenscht einde zal brengen.
De heer Hymans heeft ophef gemaakt met
zijn voordracht zijn, bijval is dan ook kolos
saal geweest. De nieuwe Gazet.
De Patrie in haar nummer van Maandag
11. kondigt aan, dat de kloosterlingen van
HET WEEKBLAD
