Volksgezind weekblad der Vrijzinnige Vereeniging van Yper en het Arrondissement.
Donderdag, 25" Maart 1905.
Eerste jaar. i\' 19.
Kamer der
Volksvertegenwoordigers
Waar 't geld naartoe gaal
's Lands financiën.
Zij hebben toch iets
gedaan.
II el verplichtend
onderwijs.
Hunne misdaden.
Het vrijwilligersleger.
Eendracht maakt Macht. g erschijneitffe tie8 iJontfertlitffS. Vires acquirit eundo.
INSCHRIJVINGSPRIJS
Vooeden buiten: Een jaar, Fr. 3-00.
Voorstad: Een jaar, Fi 3-50.
Men handelt bij overeenkomst.
Men schrijft in bij den Uitgever, üixinudesl'raat, nr 53, te Yper. De aankondigingen van
gansch België en 't buitenland evenals de Notariale en Itecbterlijke aankondigingen mogen
gezonden worden ten bureele van dit blad. Men wordt vriendelijk verzocht alle hoege-
naamde artikels uiterlijk tegen Dijnsdag middag vrij en onderteekend toe te zenden.
AANKONDIGINGEN
Aankondigingen 15 c den drukregel.
Reklamen 25 c. n
Rechterlijke aankondigingen 1 fr. id.
Zitting van Donderdag 46 Maart 4905.
De heeren JSfolf e.n 'Van Merris heb
ben de volgende vraag gesteld aan den
minister van spoorwegen, posten en
telegrafen
Zou M. de minister niet kunnen de
noodige maatregelen nemen om de
treinen van den Staat in overeenkomst
te stellen met deze der ijzerwegen van
West-Vlaanderen en alzoo voor dn rei
zigers lange en verdrietige stilstanden
in de tusschenbtatiën vermijden
Menige werklieden en burgers herin
neren zich misschien nog welke eerloo-
ze beschuldigingen er tegen de libera
le schoolwet van 1879 stelselmatig
werden verspreid in al de clericale ga
zetten en zelfs van op de preekstoelen.
De officieele school zou de gemeen
ten in schulden brengen, de belastin
gen zouden aangroeien, ja misschien
moeten verdubbeld worden. Dat was
voorden stoü'alijken kant.
Voor wat den zedelijken kant be
treft, men beweerde dat de znd van 't
kind in gevaar was, dat men in de offi
cieele school dieven en moordenaars
zou aankweeken, dat 't. getal gendar
men zou moeten verdubbeld worden.
Wij overdrijven in geenen deele. De
ze beschuldigingen werden zelfs weer
gegeven ineenmandement van bisschop
Bracq, eenige jaren later op nog gro
vere wijze herhaald in eeu mandement
van bisschop Antoon Stillemaus.
Nu dat de lasteraars van de liberale
schoolwet sedert 20 jaren baas spelen,
kan men oordeelen hoe zij de ziel van
't kind wisten te redden. Men heeft de
verbetering8hdizen aanzienlijk moeten
vergrooteu, nieuwe, afdeelingen voor
jonge misdadigers zijn moeten gevoegd
worden bij alle gevangenhuizen, men
heeft het getal gendarmen m leten ver
meerderen, de landelijke politie blijkt
ontoereikend en de begrootitig van de
gendarmerie is meer dan verdubbeld.
Ziedaar onder zedelijk oogpunt den
uitslag eener algemeene verchustelij-
king van het volksonderwijs.
Laat ons nu een blik werpen op den
stoffelijken uitslag.
Met de officieele lagere school of
scholen in de dorpen te behouden, zou
den de gemeentelijke belastingen ge
weldig moeten opslaan.
Zoo klonk 't liedje 't werd alom
aangeheven en hardnekkig,onverpoosd
herhaald, tot vervelens toe herhaald,
juist gelijk men met de Karuavaldagen
tot vervelens toe het refrein van
C'est Famour, l'amoor, l'amour liet
weergalmen.
Maar 't was eene aardige liefde in
dien tijd
Uit liefde voor den portemonnaie
der belastingschuldigen moest in al de
katholieke dorpen de gemeenteschool,
de ware volksschool, het eenig veilig
toevluchtsoord voor 't kind der armen
verdwijnen.
Welnu, dat bisschop Stillemans of
zijne tolken Bieo 'public Fondsen
bladGentenaar n, Landmacht
Volkn en tutti quanli ons de gemeenten
noemen waar de plaatselijke belastin
gen tengevolge van de afschaffing der
gemeentescholen verminderd zijn, mits
rekening te houden van haar aandeel
in het gemeentefonds.
De waarheid is dat bijna overal bui
tengewone belastingen zijn moeti n in
gevoerd worden door de katholieke
gemeentebesturen, die de officieele
school afschaften om het volksonder
wijs met den sleutel van de gemeente
kas in handen te stellen van broerkens
en nonnen.
Voor een slecht of op zijn minst ge
nomen ontoereikend onderwijs, moe
ten de belastingschuldigen nu dubbel
en dik betalen, terwijl 't getal onge-
letterden aangroeit
En een massa vreemde ratten uit
Frankrijk en elders overgewaaid, ter
wijl zij de plaatsen hebben ingenomen
waar menig werkmans- en kleinbur-
gerskind een deftig bestaan vond, on
derhouden hier ondertusschen de
dweepzucht en de onwetendheid op
onze kosten.
Begrijpt ge nu waar 't geld naartoe
gaat
Na dc heeren De Lanlsheere en
Renkin, heelt een ander klerikaal af
gevaardigde, namelijk de heer Ver -
haegen, harde waarheden gezegd aan
minister de Smet de Naeyer over zijn
geldelijk beheer In zes jaar, zegde
hij, nam de begrooting van s lands
middelen met meer dan 100 millioen
toe. Duurt de vermeerdering van 165
millioen voort, dan bereikt de be
groeting I miljard in 1930, wanneer
België hel eeuwfeest zijner onafhan
kelijkheid zal vieren
Wij van onzen kant voegen er nog
het volgende bij Toen de liberalen
in 1884 het land beheerden met 320
millioen, werden ze door M. Woeste
en heel de klerikale boel voor ver
kwisters uitgemaakt.
Thans hebben de klerikalen alreeds
543 1/2 millioen noodig. En onze
openbare schuld hebben ze van I mil
jard 700 millioen op 3 1/2 miljard ge
bracht
Terwijl al de daaropvolgende mi
nisteries op 55 jaren slechts 1 miljard
700 millioen hebben geleend, zoo
hebben de klerikalen sinds 1884, dus
in 20 jaren tijds, ongeveer 2 miljard
geleend en daarenboven ieder jaar
nog 223 1/2 millioen meer uitgege
ven
Waar zijn nu de verkwisters van 's
lands penningen, T is le zeggen der
lastenbetalers
Toen de liberalen in 1884 het be
wind verlieten, bedroeg de Staatsbe-
grooting320 millioen.
Vandaag bedraagt ze 549 millioen
dat maakt op 20 jaar tijds eene ver
meerdering van 229 millioen, of ieder
laar ongeveer 11 millioen 500 duizend
frank.
De Staatsschuld is binst diezelfde
20 jaar van 1300 millioen tot 4500
millioen geklommen.
En wat hebben de klerikalen daar
voor gedaan
Niets
Ja, toch iels zij hebben de boler,
hel brood, het vleesch, de margarine,
de suiker, de conserven, de alkohool,
de wijn, de kleurstoffen, de haver en
veel andere dagelijksche benoodig-
heden belast.
Onze klerikale pastoorsbladen verroeren
henvl en a^rde om het volk op te ruien
tegen het punt van het liberaal programma
dat verplichtend onderwijs voor titel
draagt
En 'nochtans, indien er eene hervorming
is die niettegenstaande het hatelijke dat de
klerikalen er in zien, nauw aan 'r, harte ligt
van den liberaal dan is het wel de invoering
van het verplichtend onderwijs.
Het is onder zooveel andere hervormin
gen, de eer geweest van onze partij van
altijd te hebben geijverd voor de ontwikke
ling van het volksonderwijs.
Zooals een vader gedwongen is zijn kind
te vo-den. zoo achten wij dat hij gedwon
gen is zijn kind te doen onderwijzen. Door
de spijs die hij hem geeft ontwikkelt hij
zijne krachten maar de mensch is geene
machi n het is een redelijk schepsel, dat
niet alleen een lichaam, maar ook eeu geest
heeft, en om er pen degelijk burger van (e
maken, moet men dien geest van het kind
voeden het onderwijs is brood voor het
verstand.
Het is daarom dat de liberalen in hun
programma het Verplichtend Onderwijs
hebben neerges, hreven.
Volgens ons zou het kindjot eenen zeke
ren ouderdom gedwongen zijn de school te
bezoeke I, en wij zouden dan nog, wanneer
het om '12 en 14 jaar de leerbanken verlaat,
willen zien dat het zijn lager onderwijs vol
ledige in avondscholen wij zouden wi len
den jongeling aangetrokken zien tot de stu
die, omdat het daardoor is dat hij eon goede
burger zal worden.
Dat is de leer der liberalen, welke de kle
rikalen bevechten met de hardnekkigheid
der wanhoop, omdat zij wel weten dat den
dag waarop iedereen een degelijk onder
wijs zal genoten hebben, hun rijk een einde
zal nemen
Wanneer de menschen zullen besef heb
ben van de onmacht der zwarte partij om
de belangrijke hervormingen te verwezent-
lijken die het volk te rechte vraagt, dan
zullen zij hun den rug toekeeren en zich
aansluiten bij de vrijziun'ge p»rtij, die dank
aan vrijheid en broederliefde, zonder onder
scheid van stand of politieke denkwjze alge
meene vrede wil doen heerschen.
Wat is er' noodig om verpachten I ander
wijs te bekomen
Het is eerst en vooral het klerikaal mi
nisterie omverwerpen, en wat daarvoor vol
gens ons het beste middel is,.het is de in
voering van het rechtvaardig stelsel van
zuiver algemeen stemrecht, dat aan onze
tegenstrevers niet meer zal toelaten, tegen
den wil der kiezers, ztch door bedrog aar,
het bewind vast te klampen
Er zijn nog verschillige personen die
zich Lgen hel zuiver algemeen stemrecht
verzetten uit hoofde van de te groote on
wetendheid die in ons land is verspreid.
Het ware zeker veel beter indien i'dere
kiezer onderwezen ware, en er is zeker nie
mand die van dit gedacht niet is Maar wat
zeker is, het is dat de grootste voorstaanders
van verplichtend on lerwijs misschien wel
zouden gevonden worden bij de ongeletter-
den.
Zie eens hoe de ongeleerde vader en moe
der tevreden zijn wanneer zij een kindje
heb' en dat begint te lezen, hoe zij gevoelen
dat zij door hun gemis aan onderwijs iets
min zijn dan een onderwezen m°nsch, en ik
ben overtuigd dat die menschen de eerste
zouden zijn om de invoering van verplicht
tend onderlijs te vragen.
Om tot de groote hervorming te komen
waarvoor de liberale partij sedert zoolang
strijdt, aanzie ik de invoering van zuiver
algemeen stemrecht als eene der doelrijkste
middels.
Op dus, vrienden, en moedig gestreden
opdat in 1906 ons recht zegepraie
Wij hebben gezien hoe de clericalen
in eene belangrijke fabriekstad gelijk
St-Nikolaas op een na al de gemeente
lij ke lagere jongens- en meisjesscholen
hebben afgeschaft1° oru de kasteel-
heeren te ontlasten van de kosten die
zij gedwongen waren voor de vrije
scholen te doen 2° om de schatrijke
kloosters met.volle grepen in de stads
kas te laten scharrelen, bij zooverre
dat de stad gedwongen werd de plaat
selijke belastingen te verdubbelen.
Op dezelfde hatelijke wijze zijn zij
te velde getrokken tegen het officieel
middelbaar onderwijs.
Een twintigtal jaren geleden, dank
aan de ieverige tusschenkomst der
plaatselijke afdeeling van het Wil-
lems-Fon.is, bekwam de stad St-Niko-
laas eene rijks middelbare school voor
jongens.
Deze school werd sedert lang ge
vraagd, met alleen door de burgerij
van de stad zelve, maar door de inwo
ners van verscheidene naburige ge
meenten, zooals Temsche, Vracene,
St-Gillis, Stekene, enz., enz.
Het clericaal stadsbestuur, op bevel
van den Gercle cathobque verzette
zich met handen en voeten tegen de
stichting van de middelbare school,
onder voorwendsel dat er geene leer
lingen zouden zijn.
Niettemin overtrof het succes aller
verwachtingen. Van 't begin af waren
er een 60tal leerlingen Weldra klom
dit getal boven de honderd.
Dat was te veel voor onze kadod-
ders Razend nijdig werd de school
aangevallen en ondermijnd door bur
gemeester en gemeenteraadsleden,
door de mannen zei ven die deel maak
ten van 't bestuurlijk bureel der
school.
Ongelukkiglijk viel de regeering in
handen van de clericalen. Van dan af
was een doodslag tegen de rijks mid
delbare school beraamd. De burge
meester van St-Nikolaas, M. Van Nae-
men, en de noodlottige Woeste, gaven
malkaar de hand daartoe, en weldra
werd de voorbereidende afdeeling der
school welke een zestigtal leerlin
gen telde afgeschaft.
Ondanks deze schurkerij heeft de
middelbare school zich recht gehou
den. Indien de regeering de voorberei
dende afdeeling wilde herstellen, zou
zij eene van de bloeiendste zijn van
het Vlaamsche land.
Maar, ziedaar, het gouvernement,
om de priesters plezier te doen, wil
den bloei van zijn eigen onderwijs niet
bevoordeeligen.
Het begaat die groote misdaad ter
wille vau de rijke kloostergestichten
en ten nadeele van het openbaar be
lang.
Is 't schandalig genoeg
Weet ge uit hoeveel man het fameu-
se vrijwilligersleger, waarvoor de kle
rikalen zich zoo in 't zweet hebben ge
zet, bestaat
Uit 969 beroepsvrijwilligers En
men had op minstens 1800 man gere
kend.
Alle propaganda door de klerikale
voorvechters, met mijnheer de pastoor
IT